Wijn uit Madeira

Op de 32^e breedtegraad zou je een heel warm klimaat verwachten, maar dat pakt anders uit, de grote massa oceaanwater dempt de temperatuurverschillen. De enkele zomers dag wanneer de temperatuur boven de 30º C uitkomt spreken de mensen van een ‘heatwave’ en een zeldzame winternacht van 10 ºC wordt ‘freezing cold’ genoemd... Het is een prachtig eiland, met bloemen die het hele jaar door bloeien, 50 soorten varens, en het Laurissilva: een altijd-groen oerbos, beschermd door Unesco. Het noorden is ruig en mistig, het zuiden is droog en zonnig. Daar staan dan ook de meeste hotels, met palmbomen en zwembaden. Overigens kun je er ook prima een huis huren.

‘Elk nadeel heb z’n voordeel’ en bij Madeira is dat: er is geen strand! De prachtige kustlijn bestaat uit rotsen en kliffen zoals de Cabo Girão, 580 meter boven de zee. Om het nog spannender te maken kun je daar over een glazen plaat lopen. De ‘stranden’ die je tegenkomt, bestaan uit zwarte kiezels. Op Madeira dus geen ‘Costa del Sol’ en geen hossende vakantiegangers, maar liefhebbers van natuur en wandelen. Door de bergen lopen ‘levades’, kanaaltjes om het water te transporteren, met prettige horizontale paden ernaast, die je langs watervallen, bananenplantages en steile wijngaarden voeren. Tip: download de app ‘Walk me’.

Meest gewilde wijn
Een tijdlang behoorde madeira tot de meest gewilde wijn ter wereld, samen met andere zoete wijnen als riesling uit de Rheingau, sauternes uit Bordeaux en Hongaarse tokaji. Het tekenen van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring op 4 juli 1776 werd gevierd met een glas malmsey madeira! Napoleon was een groot liefhebber, en bij zijn verbanning in 1815 naar Sint-Helena kreeg hij een vat madeira mee.

Eind 18^e eeuw werd de ‘estufagem’ bedacht, de wijnen maakten geen lange zeereis meer, maar werden 3 maanden tot 50 ºC gestoofd in een groot vat. Dit was lange tijd de methode om goedkope madeira te maken. De topkwaliteit komt van wijn uitsluitend gerijpt in houten vaten. Door rijping achter glas op het zuiden trekken de deksels krom, waardoor ze met balken worden verstevigd. Dit zijn de ‘colheita’ en ‘frasqueira’: madeira’s met een jaartal erop.

Madeirawijnen worden met alcohol versterkt tot ongeveer 19%. Zuurstof, beweging en warmte, alles waar andere wijnen kapot van gaan, heeft de madeira oneindig houdbaar gemaakt.

Er zijn 4 ‘edele’ druivenrassen die ieder een eigen wijnstijl vertegenwoordigen:
sercial: extra dry en dry, verdelho: medium dry, boal: medium sweet, en malvasia of malmsey: sweet. Een madeira barst van de zuren, daardoor komen de wijnen niet erg zoet over. Anderzijds bevat madeira altijd veel suiker, zodat zelfs ‘dry’ 50 gram suiker per liter inhoudt, net zoveel als een zoete champagne. Dat tempert het zuur.

Gebakken Degenvis
Een gouden regel bij versterkte wijnen zoals sherry, port en madeira, is dat je er altijd iets te eten bij serveert. Zeker nu de kerstdagen eraan komen, is het goed om te weten dat madeira een zeer exclusieve drank is, en op vele manieren inzetbaar. Wie van champagne en riesling houdt, gaat sercial waarderen. Met zijn hoge zuren en complexiteit bij het ouder worden is sercial een zeer betrouwbare keus bij allerlei soorten vis. Het beroemdste gerecht van Madeira is gebakken degenvis met banaan, passievrucht én een glas oude sercial. Je gelooft het niet, totdat je het een keer geproefd hebt: een top-combinatie. En natuurlijk doet ceviche het erg goed: in limoensap gegaarde vis. Bij gerookte vis en lichte vleesgerechten zoals carpaccio, ham en kip, en bij paté past verdelho. Boal is een goede keuze bij runderbouillon, stoofschotels van lam en rund, gekruid en spicy eten, en vrijwel alle kazen en noten. Malvasia, de populairste madeira, is een echte dessertwijn, vooral bij romige gerechten zoals crème karamel, gekaramelliseerde appel, gedroogde en tropische vruchten, en blauwe kaas.

Eigen Signatuur
Er zijn slechts 8 wijnbedrijven om uit te kiezen, ieder met een compleet eigen signatuur. Hou je van warme, ronde, volle wijnen, ga dan voor Blandy’s. Zoek je puur en zuiver, kijk dan bij H&H en Justino’s. Hou je van avontuur en bijzondere druivensoorten? Dan kom je bij Barbeito uit. Wil je uit mooie oude voorraden proeven? Dat is er volop bij d’Oliveira. Zoek je jong en elegant, neem dan de wijnen van Madeira Vintners, een bedrijf dat uitsluitend door vrouwen gerund wordt. En hou je van pittige wijnen met stevige zuren? Dan zit je goed bij Borges, een zeer klassiek bedrijf. Al die wijnen zijn in Nederland verkrijgbaar, uiteraard ook via internet. Maar waarom zou je niet zelf een keer gaan kijken? Een aantal van die bedrijven hebben hun productie en winkel midden in de gezellige hoofdstad Funchal, vlak bij de haven. Hier kun je werkelijk alles proeven, van eenvoudig tot wijnen uit 1903. Een waarschuwing: je neemt je voor om het beschaafd te houden, maar als je eenmaal geproefd hebt koop je toch weer het duurste, omdat madeira zo complex, verfijnd en tegelijk overweldigend kan zijn. Een 100 jaar oude madeira verslaat alles wat je ooit geproefd hebt. Wil je thuis een proeverij organiseren, of wil je wat moois kopen, dan is mijn advies: koop wijnen vanaf 20 jaar oud, of een frasqueira.

Geniet ervan, op je gezondheid, of op z’n Portugees: à sua saúde!

Jeroen Bronkhorst is Madeira Wine Educator en founder van de Wijnstudio. Hij organiseert Madeira presentaties, en enkele malen per jaar wijnreizen, ook naar Madeira.