Tijdens deze korte dagen en vooral de lange donkere nachten heb je vaak het idee dat er buiten weinig gebeurt. Dat is natuurlijk ook zo, de natuur is in rust. Toch zijn de grote grazers van Het Limburgs Landschap dag in dag uit in de weer. Zij leggen juist in deze periode de basis voor een gevarieerd voorjaar. Ze zijn overigens prima bestand tegen de winterse omstandigheden.
Tekst en fotografie: Het Limburgs Landschap, Henk Heijligers
In de 90 natuurgebieden van Het Limburgs Landschap vindt natuurlijke begrazing plaats door soorten als konijn en ree. Daarbij krijgen ze in veel terreinen waardevolle ondersteuning van onze Nederlandse landgeiten, Exmoorpony’s, Gallowayrunderen, Konikpaarden, Mergellandschapen en Kempische heideschapen.
Zij zorgen, zeker in de winter, dat onze natuurgebieden op termijn niet veranderen in aaneengesloten bos. Door hun gegraas, geknabbel en gewoel dragen ze juist bij aan variatie in het bos, open plekken, struweel, ruig en kort grasland met als uiteindelijk resultaat een rijk scala aan planten en dieren.
Al die grazers staan, ook in de winter, in de natuurontwikkelingsterreinen langs Maas, in de waardevolle beekdalen, op de heide maar bijvoorbeeld ook op de hellinggraslanden in Zuid-Limburg. Na de overvloed van de zomer en herfst hebben de dieren een dikke speklaag aangelegd. Die speklaag dient als buffer om de winter door te komen en is voldoende om deze lastige periode moeiteloos te overleven, zelfs in strenge en sneeuwrijke winters.
Variatie
Koniks, Exmoors en Galloways zorgen het gehele jaar door voor openheid in dichte bosbegroeiingen en ruigtes. Door in de winter de bast van bomen te schillen, die bevatten namelijk ook in de wintermaanden nog voedingsstoffen, vitaminen en mineralen, sterven bomen en struiken af en ontstaan er open plekken. Ook zijn deze grazers goed in het kort houden van struiken. Daar profiteert bijvoorbeeld het ‘kieskeuriger’ ree van. Dit is een echte knabbelaar aan grassen, bladeren of boomknoppen, die graag in bosranden, dicht bij de dekking, zijn voedsel bij elkaar zoekt. Door de gezamenlijke graasactiviteiten ontstaat er dus een grote variatie in structuur waarvan komend voorjaar weer grote aantallen insecten, kleine zoogdieren, amfibieën en reptielen zullen profiteren. De rijkdom van soorten wordt immers in belangrijke mate bepaald door de variatie in een gebied. Op plekken waar Koniks of Exmoors door het zand rollen ontstaan zandkuilen. Deze vormen naast een nieuwe groeiplaats voor planten en struiken, een perfect leefgebied voor insecten zoals solitaire bijen. In gesloten bossen met veel schaduw hebben deze insecten geen kans, zeker als daar ook nog weinig bloeiende planten voorkomen. Nectar en stuifmeel zijn als voedselbron essentieel voor deze soortgroep. Variatie levert dus een rijke natuur op.
Winterzorg
In de wintermaanden is er normaal gesproken voldoende voedsel aanwezig voor de grote grazers. De gezondheid van de dieren wordt overigens goed in de gaten gehouden. Tijdens uw winterwandeling hoeft u zich dus daar geen zorgen over te maken. Bij een voedseltekort, bijvoorbeeld bij hoog water, wordt er bijgevoerd met hooi. Dat doen we bij strenge winterse omstandigheden ook vaak op plekken die dicht bij de stad liggen of waar veel mensen wandelen. Niet zo zeer voor de grazers, maar juist om de bezorgdheid bij de mensen weg te nemen. Zeker onder barre winterse omstandigheden met sneeuw en strenge vorst worden organisaties als Het Limburgs Landschap overstelpt met telefoontjes van overbezorgde burgers die aangeven dat onze dieren niets meer te eten hebben. De emotie wint het hier van de realiteit. Zelfs onder een dik sneeuwpakket kunnen bijvoorbeeld Galloways met speels gemak aan het onderliggende gras komen. Hopelijk een geruststelling voor u mocht Koning Winter dit jaar weer opspelen. Onze dieren zijn prima toegerust om de winter door te komen en het ontbreekt hen niet aan zorg. Het is maar dat u het weet tijdens uw winterse wandeling of schaatsavontuur.
