Landgoed Arcen

Landweren, galgenbergen, een voorde, kampontginningen, Fort Hazepoot, Fosse Eugeniana en dreven. Allemaal te vinden op Landgoed Arcen. Het landgoed, behorende tot de Heerlickheit Arcen kent dan ook een bijzonder rijke cultuurhistorische geschiedenis. Het kasteel laten we dit keer links liggen, het landgoed zelf straalt tegenwoordig vooral rust uit. Een ideaal wandelgebied op een zonnige lentedag als u juist de wandeldrukte van de nabijgelegen natuurgebieden als Zwart Water, Hamert en Bergerheide wilt vermijden.
Tekst en foto's: Stichting het Limburgs Landschap, Henk Heijligers

IJSKELDER
Om van die rijke cultuurhistorie te proeven is de rode wandelroute van 10 km een absolute aanrader. De luidruchtige roep van de boomklever klinkt hoog in de bomen als u aan het begin van de route, verscholen in het bos, naar de twee eeuwen oude ijskelder loopt. In de winter werd hier ijs opgeslagen dat uitgehakt werd uit de grachten van Kasteel Arcen. Zo kon de adel ’s-zomers genieten van een koel drankje. De ijskelder is nu in bezit genomen door vleermuizen als franjestaart, grootoor- en watervleermuis die hier vorstvrij de winter doorkomen.

DOOLHOF
Op historische kaarten staat, ter plekke van de ijskelder de veldnaam ‘Dolgaard’ geschreven, een oude naam voor doolhof. Door nieuwe geavanceerde meetmethoden met laser kunnen hoogteverschillen heel nauwkeurig in kaart worden gebracht. Zo werd in 2015 het doolhof ontdekt dat, eerlijk is eerlijk, van bovenaf beter te herkennen is dan dat u op de grond zult ervaren. De wandelroute loopt trouwens dwars door het doolhof heen.

STRAELENSBROEK
Tussen de bossen van het landgoed en de Duitse grens ligt het Straelensbroek. Een wijds landschap met een rijke schakering aan voorjaarskleuren, het paars van de koekoeksbloemen overheerst het beeld in mei. Het Limburgs Landschap heeft in 2010 dit natte gebied weer in oude glorie hersteld. Vanaf de uitkijktoren heb je een panoramisch overzicht en met een beetje geluk tref je hier de in Kasteeltuinen Arcen broedende ooievaars aan. Eenden, zwanen en ganzen zijn hier altijd wel te zien - een koppeltje krakeenden en diverse paartjes kuifeenden die niet te herkennen zijn aan hun kuif, maar bij de mannetjes aan de witte flank – zijn wat meer bijzonder. In het wilgenstruweel langs de kronkelende beek zitten roodborsttapuiten op gepaste afstand van elkaar op de uitkijk, ze zingen uit volle borst om hun broedgebied te markeren. In een heel ver verleden stroomde de Maas en Rijn door dit broek en lieten op de huidige Duitse grens een terraswand achter die nu door het aanwezige bos extra gemarkeerd wordt. Het grind op het pad is daar overigens ook nog een bewijs van.

FORT EN FOSSA
Bij de Duitse grens ligt Fort Hazepoot. Een enorm grote verdedigingsschans, bestaande uit hoge aarden wallen en droge grachten, bedoeld om de ‘Fossa Eugeniana’ te beschermen. De Spanjaarden probeerden hiermee de Rijn te verbinden met de  Maas om daarmee de belangrijke Rijnhandel van de noordelijke Nederlanden af te snijden. Overigens nooit afgemaakt, maar dat zal de 8000 man die hier met schop en kruiwagen aan gewerkt hebben niet meer deren. Naast het imposante fort is ook de fossa hier nog duidelijk herkenbaar en in het fort voorzien van een nieuwe houten sluis, zoals die er eeuwen geleden ook heeft gelegen.

VOORDE
Vanaf Fort Hazepoot vervolgt u de route over de Lingsforterweg naar Arcen. Lingsfort heeft in dit geval niets met het fort te maken, maar is afgeleid van het woord voorde, een doorwaadbare plek. Het was daarmee een belangrijke toegangsweg voor het Duitse achterland en Fort Hazepoot. Bij deze voorde werden ter dood veroordeelden opgehangen. Als waarschuwing bleven ze een tijdje hangen zodat vreemden en criminelen wisten dat hier recht gesproken werd. De Zwarte Berg, net voordat u Arcen binnen loopt, is overigens net zo’n plek. U bent gewaarschuwd!

LANGE HEK
In het pittoreske Arcen vindt u zeker iets van uw gading, op het terras kunt u nagenieten van de wandeling en bijkomen van alle indrukken. In een paar minuten staat u weer op de parkeerplaats bij ’t Lange Hek. Tussen deze bosweg en de N271 ligt een diepe greppel met twee aarden wallen: een landweer. In de middeleeuwen stond op de wallen een lange heg (in het dialect uitgesproken als ‘hek’) met ineengevlochten takken als verdedigingslinie van de Heerlickheit Arcen. Landgoed Arcen - doorspekt met het verleden – is een rustpunt om de hedendaagse hectiek even te ontvluchten.