IJsland

Culinair IJsland: lekkernij tussen woestenij
IJsland, een onherbergzaam eiland gelegen aan de rand van de poolcirkel. Waar spuwende vulkanen, immense gletsjers, woeste rivieren, ruige watervallen en desolate steenwoestijnen kenmerkend zijn voor het landschap. Prachtig om te aanschouwen, dat zonder meer. Minder ideaal om te nestelen. Daarom niet verwonderlijk dat hier slechts 300.000 mensen wonen, terwijl het land drie maal zo groot is als Nederland. Toch zijn er minstens zoveel redenen als inwoners om het land te bezoeken, een groot deel verrassend culinair van aard. Op smaakontdekking door IJsland. Verði ykkur að góðu!
Tekst: Jac Geenen | Foto's: restaurant Mature Og Drykkur, Jac Geenen en Shutterstock

Reykjavik
Van alle mensen die permanent in IJsland vertoeven, is meer dan de helft te vinden in Reykjavik, de mondaine en kleurrijke hoofdstad gelegen in de zuid-westelijke hoek van het eiland. De rest van de IJslanders woont voornamelijk aan de enigszins groene kustgebieden. In de zomer welteverstaan, want in de winter kan het daar bar en boos zijn, met veel snijdende wind, zware sneeuwval en bijtende kou. Dat weerhoudt sommige mensen echter niet in het winterseizoen naar de kustgebieden te reizen, aangezien dit de ideale plekken zijn om het Noorderlicht te bewonderen, een prachtig natuurfenomeen dat - na aanschouwing - op het netvlies gebrand zal blijven staan. De reizigers die liever niet willen verkleumen om de zintuigen te prikkelen, kunnen zich het beste gewoon begeven in Reykjavik. Daar zijn niet alleen veel verrijkende bezienswaardigheden te vinden, zoals het Nationaal Volksmuseum met vondsten uit de Vikingtijd, ook is de stad tot de nok toe gevuld met culinaire gelegenheden. Restaurants waar de IJslandse keuken ontdekt kan worden. En omdat die keuken in basis vraagt om een stukje begrip, moeten we even terug in de tijd. Naar de tot de verbeelding sprekende Vikingtijd om precies te zijn.

Eten om te overleven
Toen de Vikingen uit Noorwegen zich rond de negende eeuw vestigden op het eiland in de Noordelijke IJszee, groeide er nauwelijks iets, was er niemand en leefden er voornamelijk vogels en vissen. En omdat ijs (veel ijs) daar de boventoon voerde, kreeg het eiland de toepasselijke naam IJsland mee. In deze barre omstandigheden was overleven vrijwel onmogelijk zonder onder andere vee, dit moest naar het eiland worden gebracht. Eerst vooral paarden en schapen, omdat deze in staat waren het gure weer en de ijskoude winters te doorstaan. Vanzelfsprekend moest ook voedsel gewonnen worden, daarom werd land aan de kust ontgonnen om in de korte zomer periode genoeg aardappelen, wortelen en hooi te oogsten. Alleen zo kon men de lange, donkere winter doorkomen. Eten was er in de eerste plaats om te overleven. Dat betekende dat weinig werd weggegooid en zoveel mogelijk van plant en dier werd gegeten. Dit principe is tot op de dag van vandaag nog steeds van invloed op de IJslandse keuken.

Schaapshoofd en bloedpudding 
Sommige gerechten en bereidingswijzen kunnen op het eerste gezicht enigszins afschrikken, juist vanwege het logisch verklaarbare principe dat zoveel mogelijk van plant en dier gebruikt wordt. Zo komen gerechten als gestoofd schaapshoofd (sviðasulta), gefermenteerde haai (hákarl), bloedpudding in schapenmaag (blódmör), gedroogde vis (hardfiskur) en lamsvleessoep (kjotsupa) regelmatig voor in de IJslandse keuken. Maar ook walvisvlees (hrefna), papegaaiduiker (lundi) en paardenvlees (hrossakjöt) worden in de IJslandse restaurants geserveerd. Ideaal voor diegenen die op avontuur willen gaan en echt eens ‘iets anders’ willen proeven, minder geschikt voor bewandelaars van de gebaande paden.

Walhalla voor visliefhebbers
Wie liever binnen of dichterbij de eigen referentiekaders blijft, hoeft echter niet bij de pakken neer te zitten. IJsland is een waar walhalla voor liefhebbers van malse vis en sappige schaaldieren. Zalm, forel, kabeljauw, heilbot, haring, garnalen en kreeft zijn volop aanwezig in de IJslandse keuken. En bereidingswijzen zijn legio. De zeeverse vis- en schaaldierproducten worden (naar wens) gebakken, gedroogd, gegrild, gemarineerd, gerookt, geweekt of gepekeld. Ook lams- en schaapsvlees (lambakjöt en kindakjöt) wordt op veel verschillende manieren bereid en is - net zoals vis en schaaldieren - niet weg te denken van de IJslandse menukaart. Dat is toe te schrijven aan het feit dat meer schapen dan mensen op het eiland te vinden zijn. Lamsen schaapsvlees uit IJsland hoeft zelden tot nooit gekruid te worden, daar de vrij grazende lammeren en schapen tijdens hun leven veel in de natuur aanwezige kruiden opeten. Met een van nature rijke smaak tot gevolg. Bijzonder is dat ook aardwarmte - die op veel plekken onder de oppervlakte ligt - gebruikt kan worden om voedsel te bereiden. Een mooi voorbeeld daarvan is Rúgbrauð, een roggebrood dat vergelijkbaar is met het roggebrood dat wij kennen, maar wat zoeter en compacter is. Het brood wordt in speciale houten vaten gebakken, die ’s avonds in buurt van een warmtebron in de grond worden gegraven. In de ochtend kan men dan genieten van vers brood, dat overheerlijk is in combinatie met gerookte zalm of forel. En wie een extra stukje beleving zoekt, eet het natuurlijk op in de natuur. Waar het zijn oorsprong vindt.

Culinaire ontwikkelingen
Wie denkt dat in de IJslandse keuken geen aandacht wordt geschonken aan het esthetische aspect, heeft het goed mis. Vooral in Reykjavik winnen de koks veel internationale prijzen met hun moderne, culinaire creaties. Deze worden vaak geïnspireerd op de Noordelijke traditionele keuken, waarbij bijna altijd natuurlijke en lokale producten gebruikt worden. De koks verweven robuuste fundamenten met verfijnde elementen, waardoor ware kunstwerkjes ontstaan. Met mooi opgemaakte borden en geraffineerde culinaire specialiteiten, voorzien van een eigen twist. Of met verrassende combinaties uit andere keukens, zoals Spanje, Frankrijk of Italië. In het centrum van Reykjavik zijn diverse restaurants en internationale keukens te vinden. Maar ook volop typische IJslandse lekkernijen, zoals de wereldberoemde IJslandse hotdog (Pylsa), die gegeten kan worden bij Baejarins Betzu Pylsu en al sinds 1937 verkocht wordt. Een lekkernij die zelfs Bill Clinton tijdens zijn bezoek aan IJsland geproefd heeft. En op een steenworp afstand worden gastronomische hoogstandjes geserveerd in restaurants als Dill, Gallery, Vox en Matur og Drykkur, die allen in de Michelingids 2018 vermeld staan.

Perlan en Harpa
Aanvullend kent de stad twee heel bijzondere plaatsen om te bezoeken en waar naar hartenlust genoten kan worden: Perlan en Harpa. Perlan ligt op een heuvel net buiten de stad en is met de glazen koepel (bovenop vijf reusachtige watertanks) een niet te missen bezienswaardigheid. Bovenin de glazen koepel bevindt zich “Út í bláinn”, een prachtig restaurant met een geweldige atmosfeer. Hier kan men genieten van heerlijk eten onder de sterrenhemel en 360 graden zicht over de stad en de omgeving. Het is raadzaam voldoende tijd de nemen, want in Perlan kan ook een museum bezocht worden over de IJslandse cultuur. Ook worden er vaak exposities georganiseerd en is er een heuse ijstunnel te vinden, waarin men zich tussen de gletsjers waant. Richting het noorden en vlak bij de haven ligt Harpa. Dit nieuwe, futuristisch ogende concertgebouw annex conferentiecentrum laat zowel van binnen als van buiten een blijvende indruk achter. Hier kan een combinatie gemaakt worden van een smaakvol diner en een prachtig concert of boeiende voorstelling. Het Kolabrautin Ristorante, waar het diner plaatsvindt, is een modern restaurant waar een exquise selectie van puur IJslandse ingrediënten smaakvol samengaan met de Mediterrane keuken. Net als Perlan een absolute aanrader.

Reis naar IJsland
IJsland is een uniek eiland met een rijke geschiedenis, boordevol oogstrelende bezienswaardigheden en memorabele landschappen. En hoewel het traditionele voedsel de culinaire toerist misschien niet direct aanspreekt, zijn er toch meer dan genoeg gelegenheden in Reykjavik te vinden waar de liefhebber van gastronomie zijn hart op kan halen en zijn ogen uit kan kijken, waaronder de eerder genoemde restaurants uit de Michelingids en bijvoorbeeld Perlan.

Reis
IJsland is eenvoudig bereikbaar vanuit Amsterdam Schiphol Airport (AMS), Düsseldorf Airport (DUS) of Brussels Airport (BRU). Vanuit deze luchthavens wordt rechtstreeks gevlogen naar de grootste luchthaven van IJsland: Keflavík International Airport (KEF), die 50 kilometer ten zuidwesten van de hoofdstad Reykjavik ligt. Een enkele vlucht vanuit Amsterdam naar IJsland neemt ongeveer 3 uur in beslag, vanuit Brussel of Düsseldorf ongeveer 3,5 uur. U vliegt in de maand oktober al vanaf 130 euro per persoon van Amsterdam naar IJsland en retour. Vliegt u liever vanaf Brussel of Düsseldorf, dan betaalt u in de maand oktober tussen de 210 en 250 euro per persoon voor een retourticket.
Kijk voor meer informatie en beschikbaarheid op www.vliegtickets.nl. Wenst u liever persoonlijk advies, dan kunt u contact opnemen met Askja Reizen, een bureau dat al jarenlang met veel plezier reizen naar IJsland organiseert. Laat u door reisleider Jac Geenen adviseren over een individuele of groepsreis naar IJsland.

Restauranttip
Liefhebbers van vis kunnen hun hart ophalen in Fiskfélagið, een visspecialiteiten restaurant in het centrum van Reykjavik. Met het “Around Iceland” menu kan men in vier gangen kennismaken met heel IJsland. Pure verwennerij.