Koppig Limburg

Maria en José leerden elkaar kennen op de kunstacademie in Maastricht, waar ze beiden les kregen van de beeldend kunstenaar Appie Drielsma. “José was piepjong, met vlechtjes en klompen. Ze viel meteen op”, herinnert Maria lachend. De twee kregen een band waarbij ze, naar eigen zeggen, een gezonde competitie in ontwikkelden. “We trokken elkaar op. Het was altijd een prettige concurrentie waarbij we elkaar beter maakten”, vult José aan. Na hun academietijd deelden ze een atelier in Kerkrade, waar hun samenwerking zich verder verdiepte. José fietste dagelijks vanuit Brunssum naar het atelier en soms werkten ze zo lang door dat er zelfs een bed klaarstond. “Het was intens, maar die intensiteit zorgde voor een unieke chemie in ons werk”, zegt Maria.

Maria Stams, geboren in Kerkrade, is een veelzijdig beeldend kunstenaar die deel uitmaakt van Werkplaats K. In 2020 maakte ze in opdracht van de Gelderse gemeente Overbetuwe een beeld van Koning Willem-Alexander, het eerste kunstwerk van de koning met baard. José Fijnaut is een gerenommeerd portretboetseerder en geeft workshops in haar atelier, in Keramiekcentrum de Tiendschuur in Tegelen en als gastdocent op de academie in Maastricht. Samen vormen ze sinds 2009 het duo Koppig Limburg, waarbij ze gezamenlijk portretten creëren, soms zelfs met vier handen tegelijk. Hun gezamenlijke werken, quatre-mainsportretten, zijn aangekocht door onder andere de gemeenten Beesel, gemeente Kerkrade en het Keramiekcentrum de Tiendschuur in Tegelen.

Koppig Limburg
Het idee voor het Koppig Limburg-project ontstond tijdens een expositie. “We merkten dat de gesprekken over kunst vaak net zo fascinerend waren als de kunst zelf”, vertelt José. Dat bracht Maria op een idee: “Waarom combineren we het maken van portretten niet met interviews?”. Zo gezegd, zo gedaan. Tijdens het project nodigden ze gasten uit om model te zitten terwijl Maria en José hun portret boetseerden. Tegelijkertijd voerde Marie-José Moers, een historica en vriendin van de kunstenaars, diepe gesprekken met de modellen.

De aanpak was eenvoudig maar effectief: de sessies duurden precies twee uur. “We hadden afgesproken dat wat er ook gebeurde, we na twee uur zouden stoppen. Het was echt een momentopname en dat gaf een fijne druk,” legt Maria uit. “Je hebt geen tijd om te perfectioneren, alleen om te dóen. Als je bijvoorbeeld een bril boetseert, heb je normaalgezien tijd om een plan van aanpak te maken. Maar nu heb je helemaal geen tijd om te denken. Je ziet dan hoeveel andere manieren we ontdekt hebben om die bril tot stand te brengen; sommige zijn helemaal niet geboetseerd, maar je ziet ze toch.”

Reflecteren
Maria en José vullen elkaar perfect aan in hun werk. José beschrijft Maria als berekend en gestructureerd, terwijl José meer intuïtief te werk gaat. “Maria zet lijnen uit en is heel constructief, terwijl ik gewoon begin en kijk waar het heen gaat”, zegt José. Die combinatie van stijlen leverde verrassende resultaten op. “Onze duo-portretten hebben een unieke uitstraling”, vertelt Maria trots. Tijdens de sessies leidden de gesprekken vaak tot onverwachte emoties bij de modellen. “Mensen worden geraakt omdat ze twee uur lang mogen reflecteren op hun leven”, licht Maria toe. “Door het gesprek toonden geïnterviewden verschillende gelaatsuitdrukkingen. Dat geeft de portretten een extra laag.”

Geportretteerden
Onder de geportretteerden zijn Pinkpopdirecteur Jan Smeets, acteur Joes Brauers, journalist Tom Doesborg, oud-burgemeesters van Maastricht Onno Hoes en Annemarie Penn-te Strake, oud-minister Gerd Leers en de eerste vrouwelijke hoofdcommissaris van politie-eenheid Limburg Ingrid Schäfer-Poels.

Schoppen
Een van de meest uitdagende onderdelen van het project was het gezamenlijk werken aan één portret. “We hebben met vier handen tegelijk geboetseerd”, vertelt Maria. “Dat was niet alleen kunstzinnig uitdagend, maar ook sociaal. Je moet volledig vertrouwen op elkaar.” Lachend voegt ze toe: “Het liefste wil je soms iemand aan de kant schoppen, maar dat kan natuurlijk niet.” De dynamiek tussen de twee kunstenaars was een essentieel onderdeel van het project. “Ik heb geleerd om tijd te nemen om na te denken”, zegt José. “En ik bewonder hoe José dingen gewoon doet”, reageert Maria.

Mobiliteit
Hoewel het project een groot succes was, bracht het ook praktische uitdagingen met zich mee. “Het project was zo omvangrijk dat het lastig te vervoeren bleek. We hadden nooit nagedacht over hoe mobiel het project moest zijn”, zegt Maria. Toch werden de portretten op verschillende locaties tentoongesteld, waaronder tweehonderdveertig stuks bij Schunck in Heerlen en vijftig op de Kunstdagen in Wittem, bij de Domijnen in Sittard en voltallig bij het Odapark Venray. “Het was een gesjouw, maar het was het waard”, concludeert José. “We hadden een verhuiswagen ter beschikking gekregen van Schunck. Daar paste niet alles in. We zijn twee dagen met de hele familie bezig geweest om alles in te pakken.”

Doordacht
Terugkijkend beschouwen Maria en José Koppig Limburg als een geniaal project. “Het ontstond eigenlijk gewoon, net zoals een kunstwerk”, zegt José. Ondanks de uitdagingen zouden ze het zo opnieuw doen, zij het met een meer doordachte aanpak. “We hadden meer landelijke publiciteit moeten zoeken en het project commerciëler moeten opzetten”, geeft José toe. Toch zijn ze trots op wat ze hebben bereikt. “Het is een prachtig document geworden, met zoveel verhalen, emoties en sprekende portretten.”