Halfvasten, wat is dat nou?

U kent het wel: na drie – of meer – dagen vastelaovend komt de welbekende uitspraak. “Ich kèn geijn beer meer zeen!”, klinkt het luidkeels op Aswoensdag bij het hiering biete in de stamkroeg om de hoek. Hoewel voor velen dan een periode van alcoholabstinentie begint, is de vastenperiode meer dan dat.

Om halfvasten uit te leggen, moeten we even stapje terug: carnaval. Hoewel de precieze oorsprong van het doldwaze feest niet helemaal vast te stellen is, is het van oudsher een katholiek feest. Nog even drie dagen feesten, eten en drinken om goed rond en gevuld aan de vastenperiode te beginnen. Een vastenperiode die op Aswoensdag begint met het halen van het askruisje.

Vastenavond
Vastelaovend betekent letterlijk ‘vastenavond’, de vooravond van het vasten. Veertig dagen aan alcohol- en luxeonthouding begint. Veertig dagen die Jezus vastend in de woestijn doorbracht volgens het Nieuwe Testament. En volgens het Oude Testament een veertig dagen durende tocht van het Joodse volk vanuit Egypte naar het Beloofde Land.

‘Verblijd u’
Daarna volgt halfvasten op de vierde zondag in de veertigdagenperiode. In het christendom wordt op deze dag gevierd dat Pasen in aantocht is, dat drie weken later plaatsvindt. Al sinds de negende eeuw heeft deze zondag een feestelijk karakter. Volgens KRO-NCRV begint de Latijnse Mis van Halfvasten met het gezang waarvan het eerste woord Laetare is, dat ‘verblijd u’ betekent.

Op deze dag schenkt de paus tevens de Gouden Roos. Dat verklaart ook de naam ‘Rozenzondag’. Deze hoge kerkelijke onderscheiding symboliseert de deugen die de overheid moet bezitten. Ontvangers van deze Roos betreffen personen, colleges, steden of landen. Tevens wordt het paars van de Veertigdagentijd vervangen door roze; het licht van de Verrijzenis schijnt door.

Carnavalsstoet
En waar die relatie met carnaval dan vandaan komt? Daar geeft het internet weinig uitsluitsel over. Dat veel carnavalsgroepen Halfvasten aangrijpen om de vastelaovend nog eens dunnetjes over te doen, moge duidelijk zijn. Maar hoe en waar dat ontstaan is, blijft vrij in het gewisse.

Na lang zoeken vinden we de Encyclopedie van Noord-Brabant, Anton van Oirschot (1985-1986). Daarin staat: “Wanneer de vastentijd half om was, werd er flink gefeest. Tussen vastenavond en Pasen lag in de echte vastentijd vroeger het vrijen stil. Daarom werd er ook wel gezegd: „Met vastenavond wordt ’t lief in het zout gelegd; met halfvasten wordt zij eens omgekeerd en met Pasen wordt zij eruit gehaald”.”

Sinte greef
Van Oirschot beschrijft dat op de helft van de vastentijd sinte greef, of de graaf van halfvasten, op de proppen kwam met zijn vijgen, rozijntjes en met haantjes op een stokje. De graaf nam dan de plaats in van prins carnaval. Waar dit vandaan komt, is niet met zekerheid te zeggen.

Encyclopedie van Noord-Brabant schrijft: “Er is verondersteld, dat hij in 1508 „geboren” zou zijn, toen er in Antwerpen een schip met vreemde vruchten binnenkwam. De mensen stonden sceptisch tegenover die zuidvruchten, maar de schout had er meer vertrouwen in. Hij kocht de gehele lading en deelde alles uit. Sindsdien trok in Antwerpen de schout of een van zijn dienaren als graaf verkleed op een schimmel met halfvasten weldoende rond”.

Kledij
Van Oirschot schrijft in een ander boek, Oude Gebruiken, dat Halfvasten ook wordt gevierd in carnavalskledij met bals. Zo gaat in het dorp Zeeland (Noord-Brabant) een Halfvastencarnavalsstoet door de straten.

Komend weekend wordt een temperatuur van 14 graden voorspeld. Wij zeggen: geniet van het zonnetje, geniet van de Halfvastenstoet en zet nog héél even door met vasten. We zijn op de helft!

Halfvastenoptochten komend weekend:

Zaterdag
Half Vasten Optocht Offere                            Afferden
Halvastenoptocht van Epen                           Epen
Licht- Halfvastenstoet Bree                            Bree (België)

Zondag
Halfvasten Pleinfeest                                        Schinveld
Einzelgängeroptocht van Limburg 2024        Griendtsveen
Carnavalstoet Maaseik                                     Maaseik (België)
Internationale Carnavalstoet Hasselt             Hasselt (België)
Carnavalstoet Eisden                                        Eisden (België)
Stoet Val-Meer Knapzèk                                   Val-Meer (België)
Internationale Carnavalsstoet Kotem             Kotem (België)
Lichtstoet Lommel                                             Lommel (België)